LOLITA – VLADIMIR NABOKOV ****

We lazen weer een klassieker voor de collegereeks van the School of Life en deze keer was het Lolita van Vladimir Nabokov. Het boek was voorgesteld door Manon Uphoff. Ik had het nog nooit gelezen, ook al stond het al lang op mijn lijstje. En wat een klassieker was dat! Het meest bijzondere van het boek was voor mij dat het allerlei negatieve en positieve gevoelens door elkaar naar boven haalde en dat dat een vreemde en soms onplezierige ervaring was.

Waarschijnlijk kent iedereen de grote lijn van het verhaal wel. Over de hoofdpersoon Humbert Humbert die valt op 12-jarige meisjes. Hij trouwt in Amerika met Charlotte, maar is eigenlijk verliefd op haar 12-jarige dochter Dolores. Als Charlotte plotseling overlijdt, krijgt Humbert vrij spel en kan hij als ‘stiefvader’ van ‘zijn’ Lolita gewoon z’n gang gaan. Om niet te veel in de gaten te lopen, reist hij vervolgens met Lolita eindeloos rond.

Prachtig en onprettig
Uphoff vertelde tijdens het interview dat het boek een aantal jaren verboden was in Frankrijk en de Verenigde Staten. Het was dan ook logisch om deelnemers te vragen naar hun leeservaring: vond je het een prachtig boek, een aardig boek of onprettig om te lezen? Ongeveer de helft vond het boek onprettig om te lezen, terwijl een kwart het een prachtig boek vond.

Ik vond het allebei. Het boek was voor mij prachtig en ongemakkelijk tegelijkertijd. Hoewel ik soms moeite had met het wollige taalgebruik – en het daardoor lang duurde voordat ik het boek uit had – had ik ook bewondering voor de mooie beschrijvingen en metaforen, die me zelfs inspireerden om creatiever te zijn in mijn eigen werk.

Wat ik daarnaast prachtig vond, was de manier waarop je meegenomen wordt in het verhaal van de hoofdpersoon. Het is duidelijk dat die een strafbaar feit pleegt en Lolita hiervan pijn en verdriet heeft, maar toch zet Nabokov hem zo neer dat ik sympathie voor hem begon te krijgen en het zelfs een keer begreep toen hij Lolita een mep verkocht. Daarnaast beschrijft Nabokov Humbert Humbert zo humoristisch dat ik er vaak om moest grinniken.
Maar dat is ook meteen het onprettige aan het boek: dat je meegaat in de manipulatie en verdraaide werkelijkheid van de hoofdpersoon en dat dat kennelijk niet eens zo moeilijk gaat. Dat idee vond ik op een gegeven moment zelfs zo pijnlijk dat ik tussendoor een vrolijk boekje ben gaan lezen om er even van te bekomen.

Verwerpelijk
Bij zo’n boek als Lolita stel je je bijna automatisch de vraag of er een moraal is, maar volgens Uphoff was Nabokov zelf wars van dat soort vragen. Ik denk niet dat het verhaal daarom gaat, maar dat het gaat over hoe manipulatie werkt en misschien ook hoe je daar als lezer vrij makkelijk in mee kunt gaan.
Wel denk ik dat Nabokov bewust het verwerpelijke van de hoofdpersoon tussen de regels door heeft laten sijpelen. Ook weet de hoofdpersoon zelf dat zijn gedrag onacceptabel is, maar vindt dat geen reden om te stoppen. En daarmee eindig je dan weer bij het verwerpelijke.